Mecanoo uit Delft ontwikkelde het masterplan voor De Kaai. Armand Paardekooper Overman, associate partner bij het wereldvermaarde bureau uit Delft, vertelt hoe het masterplan voor de nieuwe wijk tot stand kwam. ‘Met De Kaai willen we het sociale gevoel en de reuring van toen weer in ere herstellen.’

Eén Rotterdam
Armand: ‘Deze bijzondere plek zal een grote verandering ondergaan en een andere betekenis krijgen. Niet alleen voor de buurt, maar voor de stad Rotterdam in zijn geheel. Als bureau werken we al langer in Rotterdam. Daardoor kennen we de stad goed. Rotterdam is dynamisch en ondergaat grote ontwikkelingen. Iedereen, of je nu aan de Noord of Zuidkant van de Maas woont, zou daar in mogen delen. Je kan je toch niet meer voorstellen dat Noord en Zuid twee aparte werelden waren waar je alleen met een bootje de overkant kon bereiken. Hoe kan ook deze plek in Rotterdam bijdragen aan verbinding in de stad, ruimtelijke, sociaal, economische en in de beleving? De Kaai krijgt een sleutelrol voor de ontwikkelingen op de kop van Feijenoord en zal betekenis geven aan de verbinding tussen beide stadsoevers. Daarom wordt De Kaai niet alleen een woonwijk. Onderwijs en sport zijn belangrijk en er komt ook ruimte voor cultuur en ondernemen. De Nassaukade wordt een uitnodigende plek voor alle Rotterdammers.’

Iconen van de Margarinefabriek
‘In de tijd dat de Margarinefabriek en de Oranjeboom Brouwerij zich op Zuid vestigden, waren daar alleen polders, dijken en wat boerderijen. De fabrieken zorgden voor hun mensen. Ze bouwden huizen en scholen. Er waren winkeltjes en een dokter en er was zelfs een bibliotheek. Daardoor was er een sterke relatie tussen fabriek en personeel. Het was een levendige plek, vol drukte en dynamiek. Dat het terrein van de Margarinefabriek daarna zolang werd afgesloten, past daar niet bij. Met De Kaai willen we het sociale gevoel en de reuring van toen weer in ere herstellen. We bedenken dit verhaal als Mecanoo niet alleen. De huidige bewoners, ondernemers, de gemeente, instellingen uit de buurt en de ontwikkelaars denken mee over de verandering. Elke partij brengt andere kennis in en zo komen we tot gezamenlijke voorstellen.’ Op de kop van ‘Rotterdam heeft een markant waterfront van moderne woontorens met daartussen karakteristieke elementen als de Willemsbrug, Hef, Erasmusbrug en Hotel New York. We hebben lang onderzoek gedaan om het juiste, passende silhouet voor de Nassaukade te vinden. De margarinefabriek is in circa 130 jaar vele malen uitgebreid, verbouwd en aangepast. De nieuwe wijk wordt een samenspel van geschiedenis door de jaren heen. Enkele gebouwen worden gesitueerd op de plek van een voormalige functie in de fabriek. Nieuwe woon- en werkgebouwen en voorzieningen refereren op diee manier naar plekken uit de fabriek zoals de Silo’s, het Labgebouw, Het Becelhuis en de expeditieloods. Architectonische parels, bijvoorbeeld de Emballagehal en de Turbinehal koesteren we en geven we een nieuwe bestemming. Het bruggebouw dat boven de fabriek zweeft heeft inmiddels al een nieuwe functie gekregen. De Kaai brengt geschiedenis en toekomst samen in een markante plek op de kop van Feijenoord.’

Licht, ruimte en groen
‘Als je in deze mooie omgeving gaat wonen, dan wil je daar ook echt van genieten. Niet alleen als je buiten bent, maar juist ook vanaf je bank of terras. We hebben de gebouwen zo geplaatst en ontworpen dat alle woningen zoveel mogelijk zicht hebben op het water en de stad. De blauwdruk van het fabriekscomplex was een belangrijk hulpmiddel voor de indeling van de nieuwe wijk. De belangrijkste transportlijnen in het fabriekscomplex worden stegen en straten, enkele van de productiehallen worden nu pleinen. De geschiedenis zul je blijven beleven in de nieuwe wijk. De woongebouwen zijn compact, kleinschalig en met veel variatie net als het enorm aantal aaneengeschakelde ruimts van hallen, gangen en werkruimtes in de Margarinefabriek. De hoger gelegen gebouwdelen openen zich naar de stad, lucht en omgeving. Licht, open, ruimtelijk en markant zichtbaar vanuit verschillende richtingen uit de stad. Net als het bestaande bruggebouw dat boven de stad lijkt te zweven. De Kaai wordt op de verschillende niveaus van kade tot dak een groene wijk. En niet alleen op straatniveau; ook gevels en daken worden beplant. Dat is fraai en rustgevend, maar draagt ook bij aan de ecologie in de stad en gaat hittestress tegen. Bij hoosbuien kan het regenwater opgevangen worden in reservoirs, zodat het niet ongebruikt de Maas instroomt maar benut kan worden voor de begroeide daken en terrassen.’

Verblijven voorop
‘Een belangrijk uitgangspunt voor het masterplan was het creëren van “een mooie verblijfskwaliteit”. Wandelen, fietsen, spelen, sporten. De Kaai wordt daarom autoluw. Parkeren gebeurt aan de randen van de wijk. Daar komen mobiliteitshubs voor verschillende vormen van (deel)vervoer, zoals elektrische fietsen, deelauto's, scooters en pakketdiensten. De kade wordt een aaneengesloten onderdeel van een doorgaand rivierfront: het Maasparcours. Het waterfront wordt hierdoor goed verbonden met de omgeving en het openbaar vervoer. Aan de kade wordt een nieuwe halte voor de watertaxi voorgesteld. De Pindakaaspotten kunnen een nieuw gebruik krijgen voor cultuur, optreden, speelplek of exposities. Er komen daar bankjes en een uitkijkplatform. De groene inrichting van de kade wordt misschien ook verrijkt met een getijdenoevers en onderwatervegetatie. Het groen is gevarieerd en aantrekkelijk voor vele insecten en plantensoorten en draagt bij aan een gezonde omgeving voor mens en dier. Zo wordt De Kaai een fijne plek die je op meerdere manieren kunt beleven.’

Herleving en hergebruik van de fabriek
‘Mecanoo denkt graag mee over de mogelijkheden van hergebruik, niet alleen uit het oogpunt van duurzaamheid. We willen de geschiedenis tastbaar maken, maar ook schoonheid en beleving toevoegen. Zo kunnen de silo’s hergebruikt worden voor de mobiliteitshub of als speelplein. De betongevel van het energiehuis kan verwerkt worden in een nieuw gevelmateriaal. Aangezien de wijk in fases zal worden gebouwd, ligt hier ook een kans in materiaalstromen. Daarmee bedoel ik dat we bestaand materiaal, dat uit de fabriek vrijkomt, opnieuw gebruiken. De infrastructuur van de fabriek kan ook een nieuwe functie krijgen. Denk daarbij aan de transportbanden die als looproute een nieuwe verbinding op hoogte tussen gebouwen kan krijgen. Ook vanuit nieuwe voorzieningen
wordt bekeken of gebouwen een nieuw gebruik kunnen krijgen. De Turbinehal, de voormalige aandrijving van de fabriek, wordt een ruimte die op meerdere manieren kan worden gebruikt. Overdag als route vanuit de wijk naar het water met aan weerszijde werk en atelierruimtes voor ondernemers en kunstenaars en ook een plek voor een markt of event. Zo wordt de voormalige motor van de fabriek een soort nieuwe motor van de wijk. Ook wordt er onderzocht of de bestaande Emballagehal, een voormalige ruimte voor het verpakken van de margarine, een ruimte kan worden voor educatie en kunst. Waar partijen zoals een school of Villa Zebra ook een plek kunnen
vinden. En zou het niet mooi zijn als hier ook een buurtbibliotheek kan komen, zoals ooit bij de fabriek.’

Armand Paardekooper Overman
Armand Paardekooper Overman is associate partner bij het internationaal opererende architectenbureau Mecanoo. Hij combineert onderzoek en ontwerp op de schaal van gebouwen, stad en landschap. Hij focust daarbij op de betekenis die ruimte kan hebben zowel sociaal, economisch, in gezondheid en duurzaamheid. Hij werkt daarbij samen met kennisinstellingen, ontwikkelaars, gemeentes, ondernemers en bewoners. De hoofdvestiging van Mecanoo is in Delft. Daarnaast zijn er kantoren in New York, Kaohsiung (Taiwan), Londen en Abu Dhabi. Armand is sinds 2018 verbonden aan Mecanoo. De filosofie van het bureau draait om People (mensen), Place (locatie), Purpose (doel, betekenis) en Poetry (schoonheid). Mecanoo.nl